การเพาะเลี้ยงปลาหลด

 ปลาหลด
               ...ปลาที่ถูกเลือกมาอยู่ร่วมกับเพื่อๆในบ่อข้างบ้าน เนื่องจากมีนิสัยที่ไม่เบียดเบียนใคร นี่เป็นเหตุผลหลักครับที่ทำให้ผลเลือกศึกษา และนำมารวมไว้ในโครงการ"ประมงข้างบ้าน  อีกทั้งยังเป็นปลาที่ชอบกินไส้เดือนที่เราเพาะเลี้ยงไว้เพื่อกินเศษผัก หรือเปลือกผลไม้ให้กลายเป็นปุ๋ยนั่นเอง  จะเห็นว่าเป็นปลาที่เหมาะสมที่สุดแล้ว ที่จะได้รับเกียรติให้มาอยู่ในบ่อข้างบ้านเรา 

  
          ปัจจุบัน ปลาหลดในนาข้าวในทั่วทุกภาคจะไม่ค่อยมีให้จับมากเหมือนในอดีต อาจเนื่องจากชาวนามีการใช้สารเคมีมากเกินไปหรืออาจเป็นเพราะปลาชนิดนี้จะไม่ค่อยอพยพลงตามน้ำในช่วงท้ายฤดูฝน ทำให้ลูกปลาหลดหรือแม่ปลาส่วนใหญ่ตายตามท้องนาหลังน้ำลด ทำให้ฤดูต่อมามีแม่ปลาขึ้นมาวางไข่ในปริมาณที่น้อยลงจนอาจทำให้ปลาหลดหายไปจากบริเวณนั้นก็เป็นได้   ปลาหลดเพศผู้ และเพศเมียจะมีรูปร่างภายนอกที่เหมือนกันมาก หากไม่สังเกตดีๆจะแยกเพศไม่ออก แต่จะสังเกตได้ง่ายเมื่อตัวเต็มวัย โดยเฉพาะในช่วงฤดูสืบพันธุ์ คือ เพศเมียมีรูปร่างลำตัวอ้วนป้อมมากกว่าเพศผู้ และมีส่วนท้องแบนใหญ่กว่า บริเวณอวัยวะเพศที่อยู่ถัดจากส่วนท้องมาด้านปลายหางด้านล่างจะมีติ่งยื่นออกมา ส่วนเพศผู้ บริเวณอวัยวะเพศจะไม่มีติ่งเพศเหมือนกับเพศเมีย และลำตัวมีรูปร่างเรียวยาวมากกว่าเพศเมีย   
     

      การสืบพันธุ์ และวางไข่
ปลาหลดเพศผู้ก่อนถึงช่วงสืบพันธุ์จะเริ่มผลิตน้ำเชื้อไว้ถุงน้ำเชื้อ ซึ่งสามารถรีดน้ำเชื้อได้ ส่วนปลาหลดเพศเมียจะสร้างไข่ไว้เต็มช่องท้อง โดยไข่ปลาหลดจะมีลักษณะกลมใส โดยเมื่อไข่สุก และพร้อมที่จะผสมพันธุ์จะอยู่ในช่วงเดือนพฤษภาคม-สิงหาคม มีจำนวนไข่ประมาณ 1,000-1,200 ฟอง/ตัว
    ไข่ปลาหลดใช้เวลาฟักออกเป็นตัวประมาณ 2-3 วัน หลังวางไข่ หลังจากฟักออกเป็นตัวแล้ว ลูกปลาหลดจะพร้อมกินอาหาร และเติบโตจนมีลักษณะเหมือนตัวเต็มวัยที่อายุประมาณ 27 วัน

การดำรงชีพ และการหาอาหาร
ปลาหลดสามารถอาศัยอยู่ได้ทั้งในน้ำไหล และน้ำนิ่ง แต่โดยธรรมชาติจะชอบอาศัยในแหล่งน้ำนิ่งตามบึง อ่างเก็บน้ำ แอ่งน้ำ หรือ ตามนาข้าว โดยช่วงกลางวันจะชอบหลบซ่อนตามโพรงไม้ รูดินใต้น้ำ หรือตามกอหญ้า และหาอาหารบ้างเป็นครั้งคราว แต่โดยธรรมชาติ ปลาหลดจะออกหาอาหารในเวลากลางคืนเป็นหลัก

        อาหารของปลาหลดในวัยอ่อนจะเป็นพวกแพลงก์ตอนสัตว์ต่างๆ รวมถึงไรแดง และสัตว์น้ำขนาดเล็ก ส่วนในระยะโตเต็มที่จะชอบกินสัตว์น้ำขนาดเล็ก ตัวอ่อนของแมลง แมลงขนาดเล็ก รวมถึงซากเน่าเปื่อยต่างๆ

      การเพาะ และขยายพันธุ์ปลาหลดสามารถทำได้ด้วย 3 วิธี คือ
1. การเพาะขยายพันธุ์แบบธรรมชาติ
– นำพ่อแม่พันธุ์มาปล่อยเลี้ยงในบ่อซีเมนต์ อัตราพ่อแม่พันธุ์ตัวผู้/ตัวเมียที่ 1:2/ตารางเมตร
– ปล่อยให้พ่อแม่พันธุ์ผสมพันธุ์ และวางไข่เองตามธรรมชาติ
– ทำการอนุบาลร่วมด้วยกับการเลี้ยงต่อไปในบ่อซีเมนต์

   

      ไข่ปลาหลดเป็นไข่ติด มีลักษณะกลม สีขาวอมเหลือง ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.40-1.70 มิลลิกรัม ฟักออกเป็นตัวภายใน 45 ชั่วโมง 30 นาที ที่อุณหภูมิน้ำ 28-29 องศาเซลเซียส พัฒนาของลูกปลาวัยอ่อน มีรูปร่างเหมือนตัวเต็มวัย อายุ 40 วัน มีความยาว 33.50 มิลลิเมตรการเลี้ยงปลาหลด สามารถเลี้ยงได้ทั้งในบ่อดิน และบ่อซีเมนต์ ขนาด 400x400x50-70 เซนติเมตร ผิวบ่อฉาบเรียบและทำให้ลาดเอียง ประมาณครึ่งบ่อ เพื่อให้ทรายปนดินเหนียว ใส่ผักบุ้งไว้เป็นร่มเงา เติมน้ำให้ท่วมดินทราย ประมาณ 40 เซนติเมตร ปล่อยปลาหลดขนาดความยาว 3-4 นิ้ว จำนวน 2,000-2,500 ตัว ควรวางโพรงไม้ไผ่หรือท่อน้ำเก่าๆ ให้ปลาได้หลบอาศัย ส่วนการเลี้ยงในบ่อดิน ต้องมีการเตรียมบ่อที่ดี เช่นเดียวกับการเลี้ยงปลาชนิดอื่น อาจมีการกันดินขอบบ่อโดยใช้มุ้งเขียว ล้อมขอบบ่อไว้ การเลี้ยงใช้เวลา 6-7 เดือน จะได้ขนาดปลาหลดที่จำหน่าย ประมาณ 30-40 ตัว ต่อกิโลกรัม และอายุ 1 ปี สามารถเป็นพ่อแม่พันธุ์ได้